Spreekwoorden

Een spreekwoord heeft altijd de vorm van een mededelingszin (het is bijvoorbeeld geen vraag) met de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd (als er een persoonsvorm aanwezig is).

Het is een uitspraak met een algemene levenswijsheid, een bevestiging van de orde der dingen: zo gaat het nu eenmaal in de wereld.

Voorbeelden van spreekwoorden zijn: 'Na regen komt zonneschijn', 'Boontje komt om zijn loontje' en 'Oost west, thuis best.'

Bang
Wie bang leeft, gaat ook bang dood.
Je gaat zoals je geleefd hebt.

Balk
Wel de splinter in het oog van de ander zien, maar niet de balk in het eigen oog.
Iemand anders wel bekritiseren, maar eigen gebreken niet opmerken.

Baten
Baat het niet, het schaadt ook niet.
Ook: Baat het niet, dan schaadt het niet.
Misschien helpt datgene wat je doet of gebruikt niet, maar je zult er ook geen nadeel van ondervinden.

De kosten gaan voor de baten.
Je moet eerst kosten maken om er later voordeel van te hebben.

Bed
Men moet zijn bed maken zoals men slapen wil.
Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen daden.

Been
Het zijn sterke benen die de weelde kunnen dragen.
Voor sommige mensen is het moeilijk om aardig te blijven als ze veel succes en geld hebben.

Beer
Je moet de huid niet verkopen voor de beer geschoten is.
Men moet zich niet beroemen op zijn succes voor men het behaald heeft.
Ook: Je moet geen dingen toezeggen (beloven) die nog niet van jou zijn.

Begin, beginnen
Een goed begin is het halve werk.
Een goed voorbereid begin is van doorslaggevende betekenis voor de kans op succes.
(Goed) begonnen is half gewonnen.

Wat niet aangevangen wordt komt ook nooit af.
Wanneer het begin van iets goed is, is de kans groter dat het goed eindigt.

Belofte
Belofte maakt schuld.
Als men iets heeft beloofd, dan heeft men ook de plicht dit vervolgens ook uit te voeren.

Beloven
Veel beloven en weinig geven, doet de zotten in vreugde leven.
Je kunt normale mensen niet aan het lijntje houden door hun voortdurend iets te beloven en de belofte nooit daadwerkelijk in te lossen; uiteindelijk zullen alleen gekken je beloftes nog voor waar aannemen.

Berg

Als de berg niet naar Mohammed komt dan moet Mohammed naar de berg komen.
Als iemand niet naar jou komt dan zul jij naar de ander moeten gaan; als een ander geen initiatief neemt, moet je het zelf maar doen.

Bewaren
Wie wat bewaart, die heeft wat.
Het bewaren van zaken kan op lange termijn voordelig blijken te zijn.

Bezem
Nieuwe bezems vegen schoon.
Nieuwe medewerkers (of: nieuwe leiders) pakken de zaken grondig aan.

Nieuwe bezems vegen schoon, maar oude bezems kennen alle hoeken en gaten.
Nieuwe medewerkers (of: nieuwe leiders) pakken de zaken grondig aan, maar oude medewerkers (of: oude leiders) weten hoe het moet op grond van ervaring.

Bezinnen
Bezint eer ge begint.
Denk goed na voor je ergens aan begint.

Bezoek
Bezoek en vis blijven drie dagen fris.
Als je ergens gaat logeren, moet je niet te lang blijven.

Blind
In het land der blinden is eenoog koning.
Iemand die weinig kan, wordt toch als deskundig beschouwd, als de overigen nog minder kunnen.

Bloed
Het bloed kruipt waar het niet gaan kan.
Familieleden (bloedverwanten) krijgen meer aandacht of hulp.
Ook: Wat iemand graag wil of wat goed bij iemand past, zal die persoon inderdaad ooit gaan doen.

Boer
Wat de boer niet kent, dat vreet hij niet.
Hij wenst uitsluitend gerechten te nuttigen die hij reeds kent.
Ook: Hij heeft weinig ondernemingszin. Schrik hebben voor het onbekende.

Als de vos de passie preekt, boer pas op je ganzen/kippen.
Waarschuwing tegen een mooipratende bedrieger.

Boeren en varkens worden knorrend vet.
Een boer die klaagt heeft daar misschien geen reden toe.

Een boer met kiespijn lacht niet.
Mensen met pijn kunnen moeilijker ontspannen.
Ook: Wie meelacht met anderen, zonder zelf een reden tot lachen te hebben. Lachen als een boer met kiespijn (herkomst).

Wanneer de boeren niet meer klagen, nadert het einde der dagen.
Boeren klagen altijd.

Als een boer niet zwemmen kan, ligt het aan het water.
Hij heeft altijd wel een verklaring waarom hem iets niet lukt.

Bok
Een oude bok lust nog wel een jong/groen blaadje.
Een oude man is nog wel seksueel geïnteresseerd in een jong meisje.

Boom
Hoge bomen vangen veel wind.
Mensen in een hoge positie krijgen veel commentaar op hun doen en laten.

De appel valt niet ver van de boom.
Het kind lijkt qua gedrag op zijn/haar ouder.

Aan een boom zo vol geladen, mist men een twee pruimpjes niet.
Als er van iets grote hoeveelheden zijn, kan er wel wat gemist worden.

Waar de boom gevallen is, blijft hij liggen.
Gedane zaken nemen geen keer.

Boompje groot, plantertje dood.
Sommige dingen hebben effecten die je niet kunt voorzien.

Bomen ontmoeten mekaar niet, mensen wel.
De kans dat je iemand toevallig tegenkomt is groot.

Boon
Boontje komt om zijn loontje.
Iemand die iets slechts gedaan heeft zal daarvoor uiteindelijk zijn verdiende straf krijgen. (Wordt meestal gebruikt op het moment dat deze straf zich voltrekt.)

Bord
Van een mooi bord kun je niet eten.
Aan uiterlijk alleen heb je niets.

Boter
Wie boter op het hoofd heeft, moet uit de zon blijven.
Je moet anderen niet iets verwijten, als je het zelf niet goed doet.

Boter bij de vis.
Bij een aankoop moeten geld en goederen tegelijk overgestoken worden.

Breed
Wie het breed heeft, laat het breed hangen.
Wie rijk is, zal veel geld uitgeven.

Breien
Zelfs de beste breister laat wel eens een steekje vallen.
Ook al kan iemand iets heel goed, hij (of zij) zal ooit wel eens een fout maken; dat is niet erg.

Brood
Wiens brood men eet, diens woord men spreekt.
Men spreekt degene niet tegen van wie men voor zijn broodwinning afhankelijk is.

De een zijn dood is een ander zijn brood.
Sommigen hebben voordeel van het ongeluk van een ander.

Een kruimeltje is ook brood.
Wees gelukkig met wat je hebt.
Liever brood in de zak, dan een pluim op de hoed.
Van eer kan men niet leven.

Branden
Wie zijn billen brandt, moet op de blaren zitten.
Ook: Wie zijn gat verbrandt, moet op de blaren zitten.
Wie een misstap doet, moet de gevolgen ervaren.

Buur
Bij de buren is het gras altijd groener.
Ook: Buurmans gras is altijd groener.
Ook: Het gras lijkt altijd groener aan de overkant.
Bij anderen lijkt het altijd beter (omdat men daar de huiselijke problemen niet van kent).

Een goede buur is beter dan een verre vriend.
Ook: Beter een goede buur dan een verre vriend.
Een behulpzame buurman is van groter nut dan een vriend die niet aanwezig kan zijn.

Al te goed is buurmans gek.
Als je altijd iedereen helpt zal iemand er misbruik van maken.